کرونای ایرانی: کرونا با کاسه صبر جامعه ایرانی چه کرد؟!

25 اسفند 1398

مرتضی  درخشان 

الهه  شعبانی 



اگرچه کرونا به‌ عنوانیک عامل بیرونی بر کشورهایی که تحت تأثیر آن قرار گرفتند تحمیل شد، اما درک این مسئله،چگونگی واکنش به آن، و مدیریت پیامدهای آن یک امر کاملاً داخلی است که تحلیل آن بدوندر نظر گرفتن بستر و بافت پیشینی جامعه میسر نیست. ایران را در نظر بگیرید. رشدمنفی اقتصاد در سال جاری، کاهش شدید درآمدهای نفتی، بحران‌های طبیعی و زیست‌محیطی،بحران‌های اجتماعی، افزایش نارضایتی مردم، تشدید بی‌اعتمادی بین مردم و حاکمیت،عدم توانمندی حکومت در مدیریت بحران‌های طبیعی و غیر‌طبیعی، فاجعه‌های انسانی،تشدید تحریم‌ها، ورود ایران به لیست سیاه FATF،و روند نزولی ارزش پول ملی نمونه مسائلی هستند که در سال جاری گریبان‌گیر مردم ودولت شدند. در‌حالی‌که جامعه نفس‌های آخر خود را در این سال پر هیاهو می‌ کشید و ازاین بابت احساس خرسندی می‌کرد که حداقل از کرونا در امان مانده و می‌تواند سال نورا کج‌دار و مریز جشن بگیرد، ناگهان با سیل اخبار قربانیان کرونای ایرانی مواجهشد، و گویا کرونا تیر آخری بود بر باقی‌ماندهٔ امید اجتماعی.

از کرونای ایرانیسخن می‌گوییم، چون کرونا به هر‌جا ورود پیدا کرد به‌شکل همانجا شد. نوع ورود کرونابه ایران، نوع اطلاع‌رسانی، نوع هشدارها و توصیه‌ها، راه‌حل‌ها و تحلیل‌هایی که ازسوی مواضع قدرت منتشر شد(صاحبان علم و عالمان دین)، مواجههٔ شهروندان با بیماری،واکنش نهادهای آموزشی و فرهنگی، امکانات درمان، نوع پیشگیری و یا چگونگی انتشاراین بیماری به نقاط دیگر، بدون تردید منحصر به جامعه ایران است؛ همان‌طور که کلاین فرآیند در دیگر کشورها هم نسخهٔ متفاوتی داشته است. درک کرونا، مواجهه با آن ومدیریت آن در هر کشوری محصول یک انباشت است. انباشتی از خرد جمعی، امکانات پزشکی،آمادگی حاکمیت برای رویارویی با بحران، و رابطهٔ حاکمیت با مردم. گویا کرونا به‌مثابهیک پدیدهٔ زیست‌محیطی چالشی شد برای اینکه کشورها ثابت کنند در کارزار توسعه چندمرده حلاجند!

کرونا در چینعاملی شد برای نشان‌دادن اینکه چگونه یک دولت اتوکرات می‌تواند از قدرت همه‌جانبهٔخود در مقابل مردم استفاده کند و در طول ده روز یک بیمارستان احداث کند. کرونا درتایلند نشان داد که چگونه یک کشور توریست‌پذیر می‌تواند در عین مقابله با ویروس،صنعت توریسم خود را حفظ کند.کرونا در عربستان خبر از عقلانیت حاکمیتی داد که حاضرشد برای کنترل این بیماری از دومین منبع درآمد ملی خود صرف‌نظر کند. بدون تردیدکرونا در ایران نیز کارکردهایی داشته است و حقایقی را اثبات کرده است.کرونا درایران ثابت کرد که دولت به امراض مسری نیز مانند بقیه مسائل با دید مدیریت حذفی وضربتی نگاه می‌کند. کرونا در ایران ثابت کرد جامعه ایرانی از هر فرصتی برای خندیدنو خندانیدن استفاده می‌کند. کرونا در ایران ثابت کرد که دین همچنان فاکتور مهمی درنظام سیاسی و جامعه ایرانی است.

کرونا هم علت استو هم معلول. آنجا که از نحوهٔ مواجهه و مدیریت صحبت می‌کنیم کرونا معلول است وآنجا که از تأثیر کرونا بر وضعیت سلامت افراد و اقتصاد ملی سخن می‌گوییم کروناتبدیل به علت می‌شود. موسسهٔ پیش‌بینی اقتصادی آکسفورد اعلام کرده‌است که شیوعکرونا در قالب یک شوک کوتاه‌مدت، افزون بر چین، اقتصاد اروپا و آمریکا را تحت تأثیرقرار خواهد داد و حدود ۱/۱ هزار میلیارد دلار خسارت به اقتصاد جهان وارد خواهد کرد.این مؤسسه، خسارت‌ها را ناشی از زنجیره‌ای از رخدادهای اقتصادی از جمله کاهشتولید، سرمایه‌گذاری، تجارت، سفر و تخریب موقتی زنجیرهٔ توزیع کالا در جهان می‌داند.

در ایران، تجارتکالا با کشورهای همسایه در این مدت به دلیل بسته‌شدن مرز‌های هوایی و زمینی کاهشخواهد یافت. هر‌چند صادرات غیر‌نفتی ایران سهم عمده‌ای در اقتصاد ندارد، اما عدمامکان واردات نیز علاوه بر کاهش تجارت، صنایع داخلی را نیز در تأمین موارد اولیهخود با مشکل مواجه می‌کند. عمده‌ترین سهم واردات ایران از چین و امارات بوده کهروابط تجاری با هر دو قطع شده است. نکته جالب توجه این است که ایران اغلب موارد ازطریق همین دو کشور تحریم‌های آمریکا را دور می‌زد، که در شرایط فعلی بسته‌شدن راه‌هایدور‌زدن تحریم‌ها نیز می‌تواند گلوگاه‌های صنعتی را ببندد. بسته‌شدن مرزهای عراق وافغانستان در روزهای اخیر نیز باعث می‌شود ورود ارز با مشکل بیشتر روبرو شود وتنظیم بازار منحرف شود.

از آنجا که اینویروس در آستانهٔ تعطیلات نوروز، همه‌گیر شده است، بدون شک از حجم مسافرت‌هایداخلی و خارجی می‌کاهد و فعالیت آژانس‌های گردشگری و تمامی فعالان صنعت توریسم راتحت تأثیر قرار می‌دهد. رستوران‌ها، ‌ورزشگاه‌ها، سالن‌های سینما و تئاتر، مراکزخرید، سالن‌های زیبایی، هتل‌ها، حمل‌ونقل، قهوه‌خانه‌ها همه و همه با اثرپذیری ازکرونا با رکود نسبی مواجه می‌شوند. آمار‌های رسمی‌ ثبت‌شده در ایران نشان می‌دهدمجموعه این مشاغل، مبلغی حدود ۲۴‌ هزار میلیارد تومان در اقتصاد نقش دارند که بامهار‌نشدن ویروس کرونا، دچار کسادی بازار می‌شوند.

در نهایت آنچه امروز فراتر از همه این آمارهای اقتصادی، جامعه ایرانی را نگران می‌کند، کاهش بهره‌وریدرآمدها در ایجاد رضایت و شادی است. همان‌گونه که گفته شد تأثیر‌گذاری مشکلات درکشورهای مختلف، متفاوت است. به‌عنوان مثال اگر در یک کشور صدها جاده برای عبور ومرور وجود داشته باشد، در صورتی که یکی از این جاده‌ها به دلیل تصادف و یا ریزشکوه مسدود شود، اختلال چندانی در عبور و مرور ایجاد نمی‌کند، چرا که دستاویز‌هایدیگری برای رفع نیاز وجود دارد. اما مسدود‌شدن همین جاده در کشوری که تنها یک مسیربرای تردد دارد، تفاوت بسیار زیادی در رضایت و رفاه مردم ایجاد می‌کند. هرچندابعاد مسئله دقیقاً همان است که در کشور دیگر رخ داده، اما تأثیرگذاری آن بر رفاهو رضایت مردم بسیار بیشتر بوده است. در بستری که کشورمان انباشتی از بحران‌هایطبیعی، مدیریتی، اقتصادی و اجتماعی را در خود ذخیره دارد، و گویا سلامتی و هیجانسال نو آخرین جاده برای دستیابی به رضایت و فراموش‌کردن موقتِ انباشت بحران‌ها محسوبمی‌شد؛ شیوع کرونا آخرین دلخوشی را هم از مردم گرفت. به عبارت دیگر، کرونا جادهآخر رسیدن به رضایت را مسدود کرد.

در این میان، آشفتگی اطلاعاتی عامل دیگری است که به این عدم رضایت دامن زده‌ است. دردنیای جدید، اطلاعات در زمینه بحران‌های ملی مثل بیماری‌های فراگیر، یک کالایعمومی است. چرا که نوع اطلاعات بر انتظارات مردم و شکل‌گیری رفتارهای جمعی و احساسامنیت تأثیر می‌گذارد و قابلیت استثنا‌کردن هم وجود ندارد. تولید بهینهٔ ایناطلاعات از این جهت حائز اهمیت است که از یک سو از دامن‌زدن به هراس عمومی و ازبین‌رفتن آرامش عمومی پیشگیری می‌کند و از سوی دیگر رفتارهای احتیاطی در بین مردمایجاد می‌کند. محاسبه و تولید حد بهینه این اطلاعات بسیار مهم و ضروری است. بی‌تردیداعتبار منبع اطلاعات، شرط لازم پذیرش آن توسط مردم است. تنها وجود سابقه همدلی واعتماد میان مردم و نهادهای خبری دولتی می‌تواند اعتبار منابع خبری دولتی را تضمینکند. در صورت عدم وجود چنین اعتمادی، منبع اطلاعات مردم کانال‌هایی می‌شوند کهاتفاقاً بیشترین تضاد را با اطلاعات منتشر‌شدهٔ دولتی دارند. در واقع، در این حالتمعیار اعتبار رسانه‌های خبری، میزان ضدیت آنها با منابع خبری دولتی خواهد بود. اینامر آشفتگی اطلاعاتی و در نتیجهٔ سردرگمی رفتاری در مردم ایجاد می‌کند که نابود‌کنندهٔرضایت عمومی است. قاعدتاً اعتماد مردم به نهادهای خبری دولتی امری نیست که یک‌شبهایجاد شود بلکه خود، ماحصل ارتباط میان دولت و مردم و همدلی دولت با مردم در گذرزمان، به‌ویژه در بزنگاه‌های تاریخی و بحرانی است که در نهایت تبدیل به انباشتی ازتجربه اعتماد یا بی‌اعتمادی می‌شود.

https://pooyeshfekri.com/iran-coronavirus/

ارسال دیدگاه

خطا ...
آدرس ایمیل وارد شده نامعتبر است.
متوجه شدم